BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

ĐĂNG KÝ CÔNG NHẬN GIỐNG CÂY TRỒNG MỚI

1. Tên tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới đề nghị công nhận

Giống lạc LDH.09 cho vùng đất cát nhiễm mặn ở Duyên hải Nam Trung bộ

2. Tên cơ quan, cá nhân đề nghị:

Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung bộ

Địa chỉ: Kv8 – Tây Sơn - Phường Nhơn Phú - Quy Nhơn - Bình Định

Điện thoại: (0563)546876 - 846688 - 846626;   Fax: 0563646817

Email: khvienntb@yahoo.com; hocuongntb@yahoo.com

3. Tác giả và đồng tác giả:

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Lạc (Arachis hypogaea L.) là cây thực phẩm, cây công nghiệp lấy dầu, được nhiều quốc gia trên thế giới có nhu cầu ngày càng mở rộng phát triển sản xuất. Cây lạc thuộc nhóm cây đậu đỗ có khả năng mẫn cảm trung bình với đất nhiễm mặn. Với điều kiện đất đai và khí hậu của vùng Duyên hải miền Trung (gồm Bắc Trung bộ và Duyên hải Nam Trung bộ) phù hợp với yêu cầu sinh trưởng và phát triển của cây lạc đồng thời cũng là vùng trồng lạc trọng điểm của cả nước có vai trò hết sức quan trọng đối với cộng đồng dân cư ở khu vực này.

Diện tích lạc của Duyên hải miền Trung chủ yếu được gieo trồng trên các nhóm đất phù sa, xám, xám bạc màu và trên đất cát thuộc địa hình đồng bằng giáp ranh với biển. Tuy nhiên, do áp lực của đô thị hóa, nguy cơ xâm nhiễm mặn của biến đổi khí hậu toàn cầu, nên diện tích đất hiện đang trồng lạc nói riêng và đất hiện đang sản xuất nông nghiệp nói chung sẽ bị thu hẹp lại, diện tích bị mặn hóa ngày càng tăng lên. Do vậy, để ổn định sản xuất nông nghiệp nói chung và duy trì vai trò của cây lạc nói riêng ở vùng Duyên hải miền Trung, việc khai thác và sử dụng hợp lý đất mặn để sản xuất nông nghiệp là một trong những hướng ưu tiên cần quan tâm và lựa chọn trong thời gian đến.

Để khai thác hợp lý nguồn đất nhiễm mặn và hạn chế ảnh hưởng của nước mặn tới năng suất cây trồng nói chung và cây lạc nói riêng, ngoài các biện pháp tưới tiêu hợp lý cần phải sử dụng các giống có khả năng chịu mặn cao.

Vì vậy, để từng bước khắc phục những hạn chế, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và mở rộng diện tích sản xuất lạc trên đất mặn trung bình và ít ở vùng Duyên hải miền Trung theo hướng hàng hóa và bền vững, chúng tôi tiến hành chọn tạo giống lạc chịu mặn với năng suất trên 35,0 tạ/ha, chất lượng cao góp phần phát triển diện tích trồng lạc ở vùng ven biển miền Trung.

II. VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Vật liệu nghiên cứu

Giống lạc ICG20 và giống lạc 9205-H1 được chọn làm bố mẹ. Trong đó, giống lạc ICG20 và 9205-H1 có nguồn gốc từ ICRISAT được Trung Tâm Nghiên cứu và Phát triển cây đậu đỗ, nhập nội vào để làm vật liệu lai tạo.

2.2. Nội dung nghiên cứu

Lai tạo và chọn lọc dòng thuần.

Đánh giá dòng triển vọng, so sánh giống sơ bộ và chính quy.

Đánh giá mức độ nhiễm sâu, bệnh hại lạc trong điều kiện đồng ruộng.

Đánh giá ảnh hưởng của mật độ trồng đến năng suất giống lạc mới chọn tạo.

Đánh giá ảnh hưởng của liều lượng và loại phân bón kali (KCl và K₂SO₄) đến năng suất giống lạc mới chọn tạo.

Khảo nghiệm đánh giá tính thích nghi ở các vùng sinh thái.

Sản xuất thử nghiệm ở các vùng sinh thái.

2.3. Phương pháp nghiên cứu

Giống lạc LDH.09 (Ký hiệu để đánh giá năng suất là dòng 9-37) là dòng số 37, tổ hợp lai số 9 của cặp lai giữa giống lạc ICG20 với giống lạc 9205-H1 theo phương pháp lai đơn và chọn lọc dòng theo phương pháp phả hệ qua sơ đồ sau:

Thí nghiệm đánh giá dòng triển vọng được bố trí theo phương pháp tuần tự không lặp lại.

Thí nghiệm so sánh giống được bố trí theo khối đầy đủ ngẫu nhiên (RCBD) với 3 lần lặp lại, ô cở sở 7,5 - 24m².

Thí nghiệm nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng được bố trí theo khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD), lặp lại 3 lần, diện tích ô thí nghiệm là 6 m². Các công thức thí nghiệm:

M1:  30 cm  x  10 cm  x  1 hạt/hốc  (30cây/m²) (đối chứng)

M2:  25 cm  x  10 cm  x  1 hạt/hốc  (40cây/m²)

M3:  20 cm  x  10 cm  x  1 hạt/hốc  (50cây/m²)

M4:  30 cm  x  10 cm  x  2 hạt/hốc  (60cây/m²)

Thí nghiệm nghiên cứu ảnh hưởng của của liều lượng và loại phân bón kali (KCl và K₂SO₄) được bố trí theo kiểu ô lớn - ô nhỏ (split - plot), trong đó nhân tố chính là loại phân kali và nhân tố phụ là liều lượng phân kali, lặp lại 3 lần, diện tích ô thí nghiệm là 6 m². Gồm 10 công thức thí nghiệm với sự tác động thay đổi của 2 loại phân kali (L): L1 = KCl; L2 = K₂SO₄ và 5 mức kali (K): K0 = 0 K₂O; K1 = 30 K₂O; K2 = 60 K₂O; K3 = 90 K₂O; K4 = 120 K₂O, cụ thể:

Sử dụng phương pháp phân tích hiệu quả kinh tế cây trồng để phân tích theo các tiêu chí:

- Tổng giá trị thu nhập (GR) = Năng suất  x  Giá bán trung bình

- Tổng chi phí lưu động (TVC) = Chi phí vật tư + Chi phí lao động + Chi phí năng lượng + Lãi suất vốn đầu tư;

- Lãi thuần  = GR - TVC;

- Tỷ suất lãi so với vốn đầu tư  =  GR/TVC.

Số liệu nghiên cứu được xử lý theo phương pháp thống kê toán học của Gomez thông qua chương trình IRRISTAT 5.0, STATISTIX 8.0 và EXCEL.

Theo dõi các chỉ tiêu về sinh trưởng, phát triển, năng suất và sâu, bệnh hại theo quy chuẩn ngành QCVN 01-57:2011/BNNPTNT.

Kỹ thuật canh tác: mật độ gieo trồng 30cm x 10cm x 1 cây/hốc (tương đương 30 - 33 cây/m²); lượng phân đầu tư cho 1,0 ha: 5 tấn phân chuồng + 30 N + 90 P₂O₅ + 60 K₂O + 500 kg vôi; bón lót toàn bộ phân chuồng, lân, 1/2 lượng kali, 1/2 vôi; bón thúc lần 1 giai đoạn 3 - 4 lá thật toàn bộ lượng đạm và kali còn lại; bón thúc lần 2 vào giai đoạn cây ra hoa rộ lượng vôi còn lại (tung đều lên mặt lá); phun trừ sâu, bệnh hại khi mật độ sâu, bệnh đến ngưỡng bằng các loại thuốc hóa học.

2.4. Địa điểm nghiên cứu, khảo nghiệm

Lai hữu tính và chọn lọc dòng (F1 – F6) được tiến hành tại Trung Tâm NC&TN đậu đỗ (Vĩnh Quỳnh – Thanh Trì – Hà Nội).

Chọn lọc và đánh giá nhân dòng (F6 – F7) được tiến hành tại Phù Cát – Bình Định.

Thí nghiệm đánh giá dòng triển vọng, so sánh giống sơ bộ và so sánh chính quy được thực hiện trên đất cát nhiễm mặn tại Cát Hải – Phù Cát – Bình Định trong vụ Đông xuân và Hè thu năm 2013, 2014 và 2015.

Khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng (VCU) tại Sơn Tịnh – Quảng Ngãi năm 2014.

Khảo nghiệm cơ bản và đánh giá tính thích nghi vùng sinh thái thực hiện trong năm 2013và 2015 ở đất cát nhiễm mặn tại Quảng Nam.

Thí nghiệm ảnh hưởng của mật độ trồng, liều lượng và loại phân bón được tiến hành trên đât cát nhiễm mặn trong vụ Xuân hè và Hè thu trong năm 2015 tại Cát Hải – Phù Cát – Bình Định.

Sản xuất thử nghiệm được tiến hành trên đât cát nhiễm mặn trong vụ Hè thu trong năm 2015 tại Cát Hải – Phù Cát – Bình Định và Bình Nam – Thăng Bình – Quảng Nam.

III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

1. Đặc điểm hình thái và nông sinh học của giống lạc LDH.09

Bảng 1. Một số đặc điểm hình thái và nông học của giống lạc LDH.09

Giống lạc LDH.09 là dòng số 37, tổ hợp lai số 9 của cặp lai giữa giống lạc  ICG20 với giống lạc 9205H1 theo phương pháp lai đơn đến năm 2012 được chọn dòng thuần và đặt tên là LDH.09.

Một số đặc điểm về hình thái và nông học trình bày ở bảng 1 cho thấy: Giống lạc LDH.09 thuộc kiểu hình đứng, hoa phân bố liên tục, lá chét khi trưởng thành có màu xanh đậm, eo quả trung bình, bề mặt có gân nổi rõ, mỏ quả trung bình đến rõ và cong, khi chín vỏ hạt có một màu hồng, số cành cấp 1 biến động từ 4,2 - 5,3 cành/cây, thời gian sinh trưởng từ 90 - 95 ngày (tùy theo thời vụ và vùng sinh thái), tỷ lệ quả 1 hạt từ 15,8 – 23,5% so với tổng số quả/cây, tỷ lệ quả 2 hạt từ 66,3 – 73,% so với tổng số quả/cây, không có tỷ lệ quả 3 so với tổng số quả/cây, khối lượng 100 hạt từ 66,4 – 68,5 gam, khối lượng 100 quả từ 160,2 – 168,7 gam, tỷ lệ hạt/quả từ 64,3 – 68,5%, nhiễm nhẹ với bệnh đốm đen, đốm nâu và gỉ sắt (điểm 3), nhiễm nhẹ với bệnh héo xanh và bệnh thối đen cổ rễ (điểm 1).

2. Kết quả khảo sát đánh giá sơ bộ giống lạc LDH.09

Kết quả đánh giá đặc điểm sinh trưởng, năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất của các dòng/giống lạc trong thí nghiệm so sánh sơ bộ được trình bày ở các bảng 2 và 3.

Số liệu trình bày ở bảng 2 cho thấy, thời gian sinh trưởng của các dòng/giống lạc biến động từ 86 – 96 ngày; giống LDH.09 có thời gian sinh trưởng tương đương giống đối chứng lạc L14 (93 ngày) và ngắn hơn so với 5/10 giống còn lại từ 1 đến 3 ngày.

Chiều cao cây của các dòng/giống lạc biến động từ 28,4 – 40,2 cm; trong đó, giống lạc LDH.09 có chiều cao cây cao hơn so với giống đối chứng L14 (đạt 30,0 cm) 34,0% và các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm (đạt 28,4 – 35,4 cm) từ 13,6 – 41,5%.

Số cành cấp 1/cây của các dòng/giống lạc biến động từ 4,5 – 5,3 cành; trong đó, so với giống đối chứng L14 (4,9 cành) giống LDH.09 (5,0 cành) đạt tương đương và cao hơn dòng lạc D6 (4,5 cành), đạt tương đương so với các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm.

Số quả chắc của các dòng/giống trong thí nghiệm biến động từ 9,5 – 12,5 quả/cây, trong đó giống LDH.09 đạt 12,5 quả/cây, thấp hơn giống L23 (12,6 quả/cây), cao hơn giống đối chứng L14 (10,0 quả/cây) 25,0% và các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm (có số quả chắc biến động từ 9,5 – 12,2 quả) từ 2,5 – 31,6%.

Do đặc điểm di truyền nên khối lượng 100 quả, khối lượng 100 hạt và tỉ lệ hạt/quả các các dòng/giống lạc tham gia trong thí nghiệm có sự sai khác nhau về mặt thống kê.

Khối lượng 100 quả của các dòng/giống lạc biến động từ 144,2 – 164,8 gam; trong đó, giống LDH.09 (155,0 gam) đạt thấp hơn dòng D16 (164,8 gam), đạt tương đương 2 dòng  D6, D39 (biến động 155,5 – 164,8 gam), đạt cao hơn đối chứng L14 (149,7 gam) 3,5% và các dòng/giống lạc còn lại từ 2,4 – 7,5%.

Khối lượng 100 hạt, tỉ lệ hạt/quả của giống lạc LDH.09 đạt cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm cụ thể: 

Khối lượng 100 hạt của giống LDH.09 (66,4 gam) đạt cao hơn so với đối chứng L14 (54,7 gam) 21,4% và các dòng/giống lạc còn lại trong thí  nghiệm (đạt 54,2 – 63,8 gam) từ 4,1 – 22,5%. Tỉ lệ hạt/quả của giống  lạc LDH.09 (66,3 gam) đạt cao hơn so với đối chứng L14 (62,3 gam) 6,4% và các dòng/giống lạc còn lại từ 2 – 13,5%.

Chính vì sự sai khác giữa số quả chắc/cây, khối lượng 100 quả nên năng suất thực thu của các dòng/giống lạc tham gia trong thí nghiệm có sự sai khác đáng kể. Năng suất thực thu của các dòng/giống lạc biến động từ 19,3 – 25,3 tạ/ha, trong đó, giống lạc LDH.09 (25,3 tạ/ha) đạt cao hơn so với giống đối chứng L14 (22,2 tạ/ha) 13,9% và các dòng/giống lạc còn lại (đạt 19,3 – 23,2 tạ/ha) từ 9,1 – 31,1%.

Từ kết quả khảo sát đánh giá tập đoàn giống lạc triển vọng cho thấy giống lạc LDH.09 đạt năng suất cao hơn giống lạc L14 hiện đang được sử dụng sản xuất đại trà ở các vùng đất cát nhiễm mặn ở các tỉnh Duyên hải Nam Trung bộ. Để có cơ sở cho việc nhân rộng sản suất giống LDH.09 chúng tôi cần tiếp tục đánh giá sinh trưởng và năng suất trong thí nghiệm so sánh chính quy và khảo nghiệm vùng sinh thái.

Bảng 2. Đặc điểm sinh trưởng của các dòng/giống lạc trong thí nghiệm so sánh sơ bộ tại Cát Hải – Phù Cát – Bình Định trong năm 2013

Bảng 3. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các giống lạc trong thí nghiệm so sánh sơ bộ tại Bình Định trong năm 2013

3. Kết quả đánh giá sinh trưởng và năng suất của giống lạc LDH.09

Kết quả so sánh chính quy của giống lạc LDH.09 được bố trí liên tục trong 2 năm 2014, 2015 trên đất cát nhiễm mặn tại Cát Hải – Phù Cát – Bình Định.

3.1. Sinh trưởng và năng suất của giống lạc LDH.09 trong vụ Đông xuân

Do ảnh hưởng của nhiệt độ thấp nên thời gian sinh trưởng của các dòng/giống lạc tham gia trong thí nghiệm ở vụ Đông xuân năm 2014 kéo dài hơn so với năm 2015 từ 15 – 17 ngày. Trong vụ đông xuân năm 2014, thời gian sinh trưởng của giống lạc LDH.09 tương đương với giống đối chứng L14 (112 ngày) và kéo dài hơn các dòng/giống lạc còn lại từ 2 – 3 ngày. Ngược lại, trong vụ đông xuân năm 2015, giống lạc LDH.09 (97 ngày) kéo dài hơn so với đối chứng L14 (92 ngày) 5 ngày và các dòng/giống lạc còn lại từ 2 – 5 ngày.

Chiều cao cây trong năm 2014 và 2015 của các dòng/giống biến động từ 31,5 đến 44,9 cm, trong đó, chiều cao cây của giống lạc LDH.09 trong năm 2014 (44,8 cm) đạt cao hơn đối chứng L14 (33,5 cm) 33,7%, các dòng/giống còn lại 18,8 – 42,2% và trong năm 2015 chiều cao cây LDH.09 (44,9 cm) đạt cao hơn đối chứng L14 (44,6 cm) và các dòng/giống còn lại ( biến động từ 31,7 – 41,8 cm) từ 7,4 – 41,6%. Tương tự, số cành cấp 1/cây của giống lạc LDH.09 (5,5 cành) trong năm 2014 đạt cao hơn so với đối chứng L14 (5,2 cành) và các dòng/giống lạc còn lại; trong năm 2015 số cành cấp 1/cây của giống lạc LDH09 (4,8 cành) đạt tương đương với đối chứng (4,5 cành) và các dòng/giống còn lại.

Số quả chắc trong năm 2014 của các dòng/giống biến động từ 10,7 – 14,0 quả/cây, trong đó giống LDH.09 đạt 14,0 quả/cây, cao hơn so với giống đối chứng L14 (đạt 12,3 quả/cây) 13,8% và cao hơn so với các giống còn lại (dao động từ 10,7 - 12,3 quả/cây). Trong năm 2015, số quả chắc của giống LDH.09 đạt 16,1 quả/cây, cao hơn đối chứng L14 (14,9 quả/cây) 8,1% và  thấp hơn so với các dòng/giống D30, 7-1, DL3 (dao động từ 18,8 – 22,1 quả/cây) từ 14,4 – 27,1%.

Tuy số quả chắc chỉ đạt tương đương hoặc thấp hơn, nhưng khối lượng 100 quả, khối lượng 100 hạt của giống LDH.09 lại có sự vượt trội so với một số giống tham gia thí nghiệm. Trong năm 2014 và 2015, khối lượng 100 quả của giống LDH.09 đạt 161,0 – 177,2 gam, cao hơn từ 2,7 – 18,0% so với các giống tham gia thí nghiệm và 14,4% so với giống đối chứng trong năm 2014 và cao hơn từ 0,8 – 25,1% so với các giống tham gia thí nghiệm và 12,0% so với giống đối chứng trong năm 2015. Tương tự, khối lượng 100 hạt của giống lạc LDH.09 trong năm 2014 và 2015 đạt 65,8 – 67,8 gam, cao hơn 27,7% so với giống đối chứng và cao hơn từ 10,8 – 21,5% so với các dòng/giống còn lại trong năm 2014; trong năm 2015, khối lượng 100 hạt của giống LDH.09 đạt cao 12,1% so với giống đối chứng và cao hơn từ 0,8 – 10,4% so với các dòng/giống còn lại.

Chính vì có sự sai khác ở từng yếu tố về số quả chắc/cây và khối lượng 100 quả, nên năng suất thực thu của giống lạc LDH.09 có sự sai khác lớn so với các giống tham gia thí nghiệm. Trong vụ đông xuân 2014, năng suất thực thu của giống lạc LDH.09 đạt 30,6 tạ/ha, cao hơn so với giống đối chứng L14 (đạt 25,6 tạ/ha) 19,5% và cao hơn các dòng/giống còn lại từ 19,5 – 37,8%. Tương tự, trong vụ đông xuân 2015, năng suất thực thu giống lạc LDH.09 (đạt 37,5 tạ/ha) cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại từ 6,8 – 51,8% và 13,3% so với giống đối chứng. (bảng 5).

Khả năng chống chịu của giống lạc LDH.09 đối với một số bệnh hại chính trong điều kiện vụ đông xuân trình bày ở bảng 6 cho thấy: Trong điều kiện đồng ruộng, khả năng kháng với bệnh đốm nâu, đốm đen, gỉ sắt và héo rũ do nấm của giống lạc LDH.09 chỉ tương đương hoặc tốt hơn so với giống đối chứng lạc L14.

Như vậy, trong điều kiện khí hậu vụ đông xuân tại Bình Định, năng suất thực thu bình quân của giống lạc LDH.09 đạt 34,1 tạ/ha, đạt cao hơn 16,0% so với giống đối chứng L14 (29,4 tạ/ha) và cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm từ 9,3 – 35,3%.

Bảng 4. Đặc điểm sinh trưởng của giống lạc LDH.09 trong vụ Đông xuân

Bảng 5: Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của giống lạc LDH.09 trong vụ Đông xuân

Bảng 6. Mức độ nhiễm bệnh hại của giống lạc LDH.09 trong điều kiện đồng ruộng trong vụ Đông xuân

3.2. Sinh trưởng và năng suất của giống lạc LDH.09 trong vụ Hè thu

Khác với vụ đông xuân, trong điều kiện khí hậu vụ hè thu tại Bình Định, nền nhiệt độ và số giờ chiếu sáng trong ngày luôn cao hơn so với vụ đông xuân nên thời gian sinh trưởng của các dòng/giống lạc trong thí nghiệm ngắn hơn so với vụ đông xuân từ 2 đến 17 ngày. Trong năm 2014, giống LDH.09 có thời gian sinh trưởng 96 ngày tương đương với dòng/giống LDH.15, 7-1; và ngắn hơn so với dòng lạc D30, giống đối chứng L14 (98 - 100 ngày) từ  2 – 4 ngày; trong năm 2015, giống lạc LDH.09 có thời gian sinh trưởng 96 ngày cùng với thời gian sinh trưởng của giống đối chứng và dài hơn so với các dòng/giống lạc còn lại từ 1-6 ngày. Tương tự như trong vụ đông xuân, chiều cao cây của giống lạc LDH.09 đạt 41,1cm trong năm 2014 và 45,9 cm trong năm 2015, tương đương hoặc cao hơn so với các giống tham gia trong thí nghiệm. Số cành cấp 1/cây của giống lạc LDH.09 trong hai năm 2014 và 2015 đạt từ 4,9 – 5,1 cành, đạt tương đương hoặc cao hơn so với giống đối chứng L14 (đạt 4,6 – 4,8 cành) và các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm (bảng 7).

Kết quả đánh giá các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất trong điều kiện vụ hè thu trình bày ở bảng 8 cho thấy số quả chắc của giống lạc LDH.09 trong năm 2014 và 2015 đạt 13,9 – 16,1 quả/cây, đạt cao hơn so với giống đối chứng L14 (đạt 10,8 – 11,7 quả) từ 28,7 – 37,6%, cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại từ 32,4 – 41,8% trong năm 2014 và từ 9,5 – 43,8% trong năm 2015.

Tương tự như vụ đông xuân, vụ hè thu khối lượng 100 quả, khối lượng 100 hạt của giống LDH.09 lại có sự vượt trội so với một số giống tham gia thí nghiệm. Trong năm 2014 và 2015, khối lượng 100 quả của giống LDH.09 đạt 163,4 – 168,8 gam, cao hơn từ 5,1 – 12,7% so với các giống tham gia thí nghiệm và 16,1% so với giống đối chứng trong năm 2014 và cao hơn từ 4,3 – 18,3% so với các giống tham gia thí nghiệm và 10,8% so với giống đối chứng trong năm 2015. Khối lượng 100 hạt của giống lạc LDH.09 trong năm 2014 và 2015 đạt 66,2 – 66,7 gam, cao hơn từ 16,6 – 22,4% so với giống đối chứng (đạt 54,1 – 57,2 gam); cao hơn từ 2,3 – 20,4% so với các dòng/giống còn lại trong năm 2014 và cao hơn từ 1,7 – 16,1% so với các dòng/giống còn lại trong năm 2015. Ngược lại với khối lượng 100 quả, khối lượng 100 hạt, tỉ lệ hạt/quả của giống lạc LDH.09 đạt 65,1 – 66,7 gam trong năm 2014 và 2015 đạt thấp hơn giống lạc LDH.15 (67,6 – 72,3 gam), DL1 (67,7 gam), DL 3 (72,7 gam) từ 3,8 – 9,0% và đạt tương đương hoặc cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại kể cả đối chứng L14, ngoại trừ trong năm 2015 đạt thấp hơn đối chứng L14 (69,7 gam).

Do có sự sai khác ở từng yếu tố về số quả chắc/cây và khối lượng 100 quả, nên năng suất thực thu của giống lạc LDH.09 có sự sai khác lớn so với các giống tham gia thí nghiệm. Trong vụ hè thu năm 2014 và 2015, năng suất thực thu của giống lạc LDH.09 đạt 28,4 – 32,5 tạ/ha, cao hơn so với giống đối chứng L14 (đạt 22,8 – 26,0 tạ/ha) từ 24,6 – 25,0% và cao hơn các dòng/giống còn lại (đạt 19,4 – 27,6 tạ/ha) từ 17,8 – 46,4%. Như vậy, trong điều kiện khí hậu vụ hè thu tại Bình Định, năng suất thực thu bình quân của giống lạc LDH.09 đạt 30,5 tạ/ha, đạt cao hơn 25,0% so với giống đối chứng L14 (24,4 tạ/ha) và cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm từ 10,5 – 57,2% (bảng 8).

Mức độ nhiễm bệnh trong điều kiện đồng ruộng đối với các loại bệnh đốm nâu, đốm đen, gỉ sắt và héo rũ do nấm của giống lạc LDH.09 thấp hơn so với các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm. Đối với bệnh đốm nâu, đen và gỉ sắt, mức độ nhiễm bệnh ở điểm 3 tương đương với giống đối chứng L14 và kháng hơn so với các dòng/giống còn lại. Tỷ lệ chết cây do nấm gây ra dao động từ 0,7 – 5,3%, trong đó, bị nặng nhất ở giống LDH.15 và kế tiếp dòng D30 (5%) trong năm 2014 (bảng 9).

3.3. Đánh giá chung

Qua 4 vụ đánh giá năng suất và khả năng kháng bệnh của giống lạc LDH.09 cho thấy:

Năng suất bình quân trong 4 vụ thực nghiệm của giống lạc LDH.09 là 32,3 tạ/ha, cao hơn so với lạc L14 hiện đang sản xuất đại trà vùng đất cát nhiễm mặn  ở Duyên hải Nam Trung bộ 20,1%, đạt cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại (đạt 22,3 – 29,3 tạ/ha) từ 10,4 – 44,8%.

Giống lạc LDH.09 thuộc loại hình vỏ quả trung bình và tỷ lệ hạt/quả bình quân khoảng 66,1% nên thích hợp với thị hiếu sản xuất và chế biến của nông hộ và tư thương ở vùng Duyên hải Nam Trung bộ. Ngoài ra, thời gian sinh trưởng của giống lạc LDH.09 ngắn hơn so với với giống lạc L14 nên không ảnh hưởng nhiều đến mùa vụ và thời điểm gieo trồng trong các vụ trồng lạc chính ở vùng sinh thái Duyên hải Nam Trung bộ.

Bên cạnh đó khả năng kháng bệnh của giống lạc LDH.09 tương đương so với giống đối chứng L14 hoặc tốt hơn tùy theo từng loại bệnh.

Như vậy, ngoài giống lạc thâm canh chịu mặn như L.14, việc lựa chọn giống lạc LDH.09 cũng sẽ góp phần ổn định và phát triển vùng nguyên liệu lạc trên đất cát nhiễm mặn ở vùng Duyên Nam Trung bộ vì các lợi thế về năng suất, tỷ lệ nhân/quả và thời gian sinh trưởng của giống lạc LDH.09.

Bảng 7. Đặc điểm sinh trưởng của giống lạc LDH.09 trong vụ Hè thu

Bảng 8: Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của giống lạc LDH.09 trong vụ Hè thu

Bảng 9. Mức độ nhiễm bệnh hại của giống lạc LDH.09 trong điều kiện đồng ruộng vụ Hè thu

4. Kết quả khảo nghiệm VCU tại Quảng Ngãi

4.1. Tình hình sinh trưởng và phát triển của các giống lạc khảo nghiệm

Năm 2014 đã gửi khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng (VCU) của giống lạc LDH.09 trong cả 02 vụ Đông xuân và Hè thu tại Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng miền Trung tại Quảng Ngãi. Kết quả thể hiện ở các bảng từ 10-12.

Thời gian sinh trưởng của các giống lạc khảo nghiệm biến động từ 113-117 ngày (vụ XH) và từ 99-102 ngày (vụ HT). So với giống Sẻ Gia Lai (đ/c) đạt 100-113 ngày, giống lạc LDH.09 có thời gian sinh trưởng dài hơn từ 2 đến 4 ngày, trong đó, giống lạc có thời gian sinh trưởng ngắn nhất trong cả 2 vụ là LDH.11.

Chiều cao cây của các giống lạc LDH.09 (đạt 46,4 – 68,1 cm) ở 2 vụ. Trong vụ Xuân hè so với giống đối chứng đạt 43,5 cm (vụ XH) giống lạc LDH.09 đạt cao hơn và tương đương với giống lạc SVL1; Trong vụ Hè thu giống lạc LDH.09 đạt thấp hơn 6 giống (LDH.01, LDH.04, LDH.10, LDH.14, SVL1, Sẻ Gia Lai (đ/c)) và đạt cao hơn các giống lạc còn lại.

Giống lạc LDH.09 đạt 4,3 cành cấp 1 trong cả hai vụ và đạt tương đương so với giống đối chứng và các giống lạc còn lại trong khảo nghiệm (bảng 10).

Bảng 10. Tình hình sinh trưởng và phát triển của các giống lạc khảo nghiệm VCU 2014

4.2. Mức độ nhiễm các bệnh hại chính của các giống lạc

Qua theo dõi, đánh giá mức độ nhiễm các bệnh hại của các giống lạc ở vụ Xuân hè và Hè thu trong điều kiện đồng cho thấy: Mức độ nhiễm các bệnh hại chính của giống lạc LDH.09  ở mức nhẹ hơn so với giống đối chứng, các giống lạc còn lại nhiễm các bệnh ở mức nhẹ và trung bình  (bảng 11).

Bảng 11. Khả năng chống chịu bệnh hại chính của các giống lạc khảo nghiệm VCU 2014

4.3. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các giống lạc

Kết quả đánh giá các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của giống lạc LDH.09 được trình bày ở bảng 12 cho thấy:

Số quả chắc/cây của 05 giống lạc khảo nghiệm dao động từ 9,6-10,9 quả/cây (vụ XH) và từ 11,5-14,2 quả/cây (vụ HT); Trong vụ HT các giống lạc cho số quả chắc/cây cao hơn vụ XH trung bình 25,4%.

Khối lượng 100 quả của các giống lạc khảo nghiệm đạt từ 159,0-192,1g (vụ XH) và từ 117,2-145,0g (vụ HT); giống cho khối lượng 100 quả cao nhất là LDH.09.

Khối lượng 100 hạt của các giống lạc dao động từ 64,4-70,7g (vụ XH) và từ 56,3-59,3g (vụ HT); Khối lượng 100 quả và 100 hạt của các giống lạc khảo nghiệm trong vụ XH thường đạt cao hơn vụ HT.

Tỷ lệ nhân/quả của các giống lạc khảo nghiệm đạt từ 64,7-77,7% (vụ XH) và từ 65,4-75,4% (vụ HT); giống luôn đạt tỷ lệ nhân/quả cao nhất là LDH.11.

Các giống lạc khảo nghiệm đều cho năng suất cao hơn có ý nghĩa so với giống Sẻ Gia Lai (đ/c) và biến động từ 27,1-30,7 tạ/ha (vụ XH) và từ 27,1-30,2 tạ/ha (vụ HT). Trong đó, giống lạc LDH.09 đạt năng suất biến động từ 28,5 – 29,3 tạ/ha, đạt cao hơn so với giống đối chứng từ 28,4 – 56,7% trong hai vụ xuân hè và hè thu, và đạt tương đương hoặc cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm.

5. Kết quả khảo nghiệm thích nghi vùng sinh thái của giống lạc LDH.09 tại Quảng Nam

Kết quả khảo nghiệm đánh giá tính thích nghi của giống lạc LDH.09 ở vùng sinh thái trên đất nhiễm mặn và trong điều kiện nước trời (không chủ động nước tưới) tại Quảng Nam trong năm 2013 và 2015 được trình bày ở bảng 13,14,15 cho thấy:

Do điều kiện thời tiết vụ hè thu số giờ chiếu sáng trong ngày cao, không chủ động nước tưới nên thời gian sinh trưởng của giống lạc LDH.09 trong năm 2013 và 2015 ngắn hơn so với giống đối chứng L14 từ 2 – 4 ngày và ngắn hơn các dòng/giống lạc còn lại từ 2 ngày trong năm 2013, 2015.

Chiều cao cây trong năm 2013 biến động từ 27,6 – 33,9 tạ/ha không có sự sai khác về mặt thống kê giữa các dòng/giống trong thí nghiệm, trong đó giống lạc LDH.09 đạt 33,9 tạ/ha đạt cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại kể cả đối chứng L14 (đạt 29,3 cm). Ngược lại, trong năm 2015 chiều cao cây của giống lạc LDH.09 (đạt 31,9 cm) có sự sai khác với dòng D30 (28,3 cm) và đạt tương đương với các dòng/giống lạc còn lại kể cả đối chứng L14. Tương tự, số cành cấp 1/cây của giống lạc LDH.09 (đạt 4,8 – 4,9 cành) trong 2 năm 2013 và 2015, đạt tương đương so với đối chứng L14 (4,7 – 4,9 cành) và các dòng/giống lạc còn lại, ngoại trừ, sai khác so với giống LDH.15 (5,0 – 5,2 cành) (bảng 13).

Số quả chắc/cây của giống lạc LDH.09 (đạt 13,5 quả) trong năm 2013 không có sự sai khác so với các dòng/giống lạc trong thí nghiệm kể cả đối chứng L14 (12,2 quả) và đạt thấp hơn 2 dòng/giống D30, LDH.15, cao hơn và ngang bằng với các dòng/giống lạc còn lại. Ngược lại, trong vụ hè thu năm 2015 số quả chắc/cây của giống lạc LDH.09 (đạt 13,3 quả/cây) đạt cao nhất so với các

Bảng 12. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các giống lạc khảo nghiệm VCU 2014

dòng/giống lạc còn lại từ 29,1 – 37,1% và giống L14 (đạt 9,7 quả) 37,1% ở mức ý nghĩa thống kê.

Khối lượng 100 quả, khối lượng 100 hạt của giống lạc LDH.09 trong năm 2013 và 2015 đạt vượt trội hơn so với các dòng/giống lạc trong thí nghiệm. Khối lượng 100 quả của giống LDH.09 biến động từ 155,8 – 160,8 gam, đạt cao hơn giống đối chứng L14 đạt 137,0 – 139,6 gam từ 13,7 – 15,2% và các dòng/giống lạc còn lại (đạt 130,8 – 154,2 gam) từ 6,9 – 19,1%. Tương tự, khối lượng 100 hạt trong 2 năm của giống lạc LDH.09 biến động từ 63,1 – 66,4 gam, đạt cao hơn so với các dòng/giống lạc còn lại từ 10,3 – 16,2% và so với giống đối chứng L14 (đạt 52,3 – 53,5 gam) từ 20,6 – 24,1%.

Tỉ lệ hạt/quả của giống lạc LDH.09 (đạt 63,9 gam) trong năm 2013, đạt tương đương so với dòng/giống D30, L14 đối chứng (64,8 cm) và thấp hơn hai dòng/giống LDH.15, LDH.16 (đạt 65,7 – 69,5 gam) từ 2,7 – 8,1% về giá trị tuyệt đối. Trong năm 2015, tỉ lệ hạt/quả của giống lạc LDH.09 (đạt 63,4 gam), đạt thấp hơn giống lạc LDH.15 (đạt 69,3 gam) 0,9% và đạt tương đương với các dòng/giống lạc còn lại kể cả giống đối chứng L14 (67,0 gam)

Năng suất của giống lạc LDH.09 trong năm 2013 và 2015 biến động từ 24,0 – 26,1 tạ/ha, cao hơn so với giống đối chứng lạc L14 (đạt 19,2 – 22,0 tạ/h)  trong cùng điều kiện mùa vụ và canh tác từ 18,6 – 25,0% và cao hơn các dòng/giống lạc còn lại từ 6,5 – 17,1%.

Như vậy, năng suất bình quân của giống lạc LDH.09 tại điểm khảo nghiệm trên đất nhiễm mặn ở vùng sinh thái Duyên hải Nam Trung bộ là 25,1 tạ/ha cao hơn so với giống đối chứng L14 (đạt 20,6 tạ/ha) là 21,8% (bảng 14).

Mức độ nhiễm bệnh trong điều kiện đồng ruộng đối với các loại bệnh đốm nâu, đốm đen, gỉ sắt và héo rũ do nấm của giống lạc LDH.09 thấp hơn so với các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm. Đối với bệnh đốm nâu, đen và gỉ sắt, mức độ nhiễm bệnh ở điểm 3 tương đương với giống đối chứng L14 và kháng hơn so với các dòng/giống còn lại. Tỷ lệ chết cây do nấm gây ra dao động từ 1,0 – 7,9%, trong đó, bị nặng nhất ở giống LDH.15 (7,9% trong năm 2013) và kế tiếp L14 (7,3% trong năm 2015), trong đó giống lạc LDH.09 (1,0 – 3,9%) bị nhiễm nhẹ hơn so với giống đối chứng L14 và các dòng/giống lạc còn lại trong thí nghiệm (bảng 15).

Bảng 13. Đặc điểm sinh trưởng của giống lạc LDH.09 trong vụ Hè thu

Bảng 14: Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của giống lạc LDH.09 trong vụ Hè thu

Bảng 15. Mức độ nhiễm bệnh hại của giống lạc LDH.09 trong điều kiện đồng ruộng vụ Hè thu

6. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của các biện pháp canh tác đến năng suất giống lạc LDH.09

Để xác định kỹ thuật canh tác phù hợp đối với giống lạc LDH.09, kết quả bước đầu đã tiến hành nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng; liều lượng và loại phân bón kali (KCl và K₂SO₄) với địa điểm và thời vụ thực nghiệm:

- Địa điểm nghiên cứu: Cát Hải – Phù Cát – Bình Định.

- Loại đất: Đất cát nhiễm mặn

- Thời vụ: Vụ Xuân hè và Hè thu năm 2015.

6.1. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng và năng suất của giống lạc LDH.09

Kết quả đánh giá ảnh hưởng của mật độ gieo trồng đến sinh trưởng và năng suất của giống lạc LDH.09 được thể hiện ở bảng 16, 17.

Thời gian sinh trưởng của các mật độ gieo trồng khác nhau trong vụ xuân hè và hè thu không có sự sai khác giữa các mật độ gieo trồng khác nhau và biến động từ 90 – 92 ngày.

Chiều cao cây của giống lạc LDH.09 ở các mật độ gieo trồng khác nhau trong vụ Xuân hè dao động từ 36,8 - 38,1 cm và có sự sai khác không lớn giữa các công thức thí nghiệm, đạt cao nhất là công thức đối chứng 30 cây/m² (30cm x 10cm x 1 hạt/hốc); ngược lại, trong vụ Hè thu dao động từ 22,6 - 31,5 cm, đạt thấp nhất là công thức đối chứng (30 cây/m²) và cao nhất là ở mật độ 60 cây/m², cao vượt trội so với các mật độ còn lại, còn ở 2 mật độ 40, 50 cây/m² có chiều cao cây đạt tương đương nhau nhưng cao hơn so với công thức đối chứng.

Số cành cấp 1/cây của giống lạc LDH.09 dao động từ 3,9 - 4,8 cành trong vụ Xuân hè và 3,9 - 4,9 cành trong vụ Hè thu, thấp nhất là ở mật độ 60 cây/m² (30cm x10cm x 2 hạt/hốc) (thấp hơn so với công thức đối chứng từ 19,8 - 20,4%), khi tăng mật độ từ 30 cây/m² lên 40, 50, 60 cây/m² thì số cành cấp 1/cây giảm dần. Như vậy, số cành cấp 1/cây của  giống lạc LDH.09 ở các mật độ gieo trồng khác nhau trong vụ Xuân hè đạt cao hơn so với vụ Hè thu và khi tăng mật độ cây từ 30 cây/m² đến 40, 50 cây/m² thì số cành cấp 1/cây có sự sai khác không đáng kể nhưng khi tăng đến 60 cây/m² thì số cành cấp 1/cây có xu hướng giảm đi rõ rệt.

Qua kết quả trình bày ở bảng 17 cho thấy, số cây thực thu/m², số quả chắc/cây, khối lượng 100 quả ở các mật độ gieo trồng khác nhau có sự sai khác về mặt thống kê ở mức có ý nghĩa, còn các yếu tố về khối lượng 100 hạt, không có sự sai khác.

Bảng 16. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng của giống lạc LDH.09

Trong vụ Xuân hè và Hè thu, số cây thực thu/m² tăng tương ứng với mật độ trồng, dao động từ 28,5 – 56,9 cây (vụ Xuân hè) và 28,9 – 55,6 cây (vụ Hè thu).

Trong vụ Xuân hè, số quả chắc/cây dao động từ 7,4 - 14,1 quả, trong đó, ở mật độ 40 cây/m² đạt lần lượt là 14,3 và 13,7 quả, tương đương với đối chứng (đạt 14,4 và 14,1 quả) nhưng cao vượt trội so với 2 mật độ còn lại là 50, 60 cây/m². Trong vụ Hè thu, số quả chắc/cây dao động từ 6,6 - 12,3 quả, ở mật độ 40 cây/m² đạt cao nhất, cao vượt trội so với các mật độ còn lại và thấp nhất là ở mật độ 60 cây/m².

Khối lượng 100 quả dao động từ 157,2 - 169,5 gam, đạt cao nhất là công thức đối chứng, cao vượt trội so với các công thức còn lại trong vụ Xuân hè. Ngược lại, trong vụ Hè thu khối lượng 100 quả không có sự sai khác giữa các mật độ gieo trồng khác nhau và biến động từ 166,1 - 168,4 gam.

Khối lượng 100 hạt trong cả hai vụ không có sự sai khác giữa các mật độ gieo trồng khác nhau và biến động từ 63,2 – 67,9 gam.

Như vậy, số cây thực thu, số quả chắc/cây ở các mật độ gieo trồng khác nhau trong vụ Xuân hè đạt cao hơn so với vụ Hè thu, ngược lại khối lượng 100 quả ở vụ Hè thu đạt cao hơn, khối lượng 100 quả và khối lượng 100 hạt đạt tương đương nhau. Trong đó, ở mật độ 40 cây/m² có số quả chắc/cây đạt tương đương với công thức đối chứng nhưng cao vượt trội so với 2 mật độ 50 cây/m² và 60 cây/m².

Chính vì sự sai khác giữa số cây thực thu, số quả chắc cây, khối lượng 100 quả nên năng suất thực thu dao động từ 34,3 - 38,8 tạ/ha trong vụ Xuân hè, từ 29,0 - 33,9 trong vụ Hè thu và năng suất bình quân qua hai vụ dao động từ 31,7 - 35,9 tạ/ha, trong đó, ở 3 mật độ 40,50, 60 cây/m² đạt tương đương nhau nhưng cao vượt trội so với công thức đối chứng từ 10,5 - 13,3% trong vụ Xuân hè và từ 12,1 - 16,9% ở vụ Hè thu.

Như vậy, năng suất của giống lạc LDH.09 ở các mật độ gieo trồng khác nhau trong vụ Xuân hè đạt cao hơn so với vụ Hè thu, trong đó, năng suất quả ở các mật độ 40, 50, 60 cây/m² đạt tương đương nhau nhưng cao vượt trội so với công thức đối chứng 30 cây/m². Tuy nhiên xét về năng suất và hiệu quả kinh tế, thì công thức gieo trồng 40 cây/m² (25 x 10cm x 1 hạt/hốc) vượt trội hơn so với các công thức còn lại.

6.2. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của liều lượng và loại phân bón kali (KCl và K₂SO₄) đến sinh trưởng và năng suất của giống lạc LDH.09

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của liều lượng phân bón và loại phân bón kali đến sinh trưởng và năng suất của giống lạc LDH.09 được trình bày ở bảng 18,19,20.

Trong điều kiện vụ Xuân hè và Hè thu năm 2015, ở các liều lượng và loại phân bón kali khác nhau có thời gian sinh trưởng từ 90 – 92 ngày. Số cành cấp 1/cây dao động từ 4,7 – 5,0 cành trong vụ Xuân hè và 4,8 – 5,3 cành trong vụ Hè thu và không có sự sai khác nhau giữa các công thức thí nghiệm.

Chiều cao cây dao động từ 21,4 – 34,8 cm ở vụ Xuân hè, trong đó, ở các mức bón 30, 60, 90, 120 kg K₂O/ha đều đạt cao hơn so với không bón kali từ 19,6 – 32,4% và đạt cao nhất ở mức phân bón 120kg K₂O/ha; tương tự, trong vụ Hè thu, chiều cao cây dao động từ 17,2 – 21,2 cm và không có sự biến động lớn giữa các công thức thí nghiệm. Như vậy, thời gian sinh trưởng, phát triển  và số cành cấp 1/cây của giống lạc LDH.09 ở các công thức phân bón kali trong 2 vụ Xuân hè và Hè thu là tương đương nhau, tuy nhiên, chiều cao cây trong vụ Xuân hè đạt cao hơn so với vụ Hè thu từ 17,6 – 69,8% (bảng 18).

Số cây thực thu/ m² dao động từ 27,8 - 28,8 cây/m² trong vụ Xuân hè (XH) và từ 27,8 - 31,0 cây/m² ở vụ Hè thu (HT),  số quả chắc/cây đạt từ 12,5 - 15,9 quả (XH) và 6,8 - 23,0 quả (HT), khối lượng 100 quả đạt từ 160,5 - 169,2 gam (XH) và từ 161,3 -171,0gam (HT), khối lượng 100 hạt đạt từ 64,2 - 68,2 gam (XH) và từ 63,7 - 65,7 gam (HT), tỷ lệ hạt/quả đạt từ 65,1 - 66,8% (XH) và từ 60,5 - 63,3% (HT). Trong đó, số cây thực thu, khối lượng 100 quả trong vụ Hè thu đạt cao hơn so với vụ Xuân hè; ngược lại, số quả chắc/cây, khối lượng 100 hạt và tỷ lệ hạt/quả ở vụ Xuân hè đạt cao hơn vụ Hè thu; và xét về mặt thống kê thì số cây thực thu/m² và tỷ lệ hạt/quả  không có sự khác biệt mà sự sai khác về các yếu tố cấu thành năng suất trong thí nghiệm chủ yếu tập trung vào số quả chắc/cây, khối lượng 100 quả và khối lượng 100 hạt.

Bảng 17.  Ảnh hưởng của mật độ trồng đến các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất giống lạc LDH.09